Στην έκθεση φωτογραφίας στο Ζάππειο (μέρος πρώτο)

Στις 3 Φεβρουαρίου 2017 η πολιτιστική ομάδα του σχολείου μας  επισκέφτηκε την έκθεση φωτογραφίας με θέμα το ολοκαύτωμα των Εβραίων που έλαβε χώρα στο Ζάππειο. Η σημασία της έκθεσης μπορεί να τονιστεί από την εγκαινίασή της από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Όταν φτάσαμε εκεί μας υποδέχτηκε ο φίλος της ομάδας και φωτογράφος της Βουλής των Ελλήνων, κ.Τσακίρης. 

Ο ίδιος μας μίλησε για τη ιστορική σημασία των γεγονότων ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις φωτογραφίες που θα βλέπαμε και τις συγκυρίες που επικρατούσαν. Στη συνέχεια μας δόθηκε το ελεύθερο να μελετήσουμε τα κείμενα που μιλούσαν για τις θηριωδίες των ναζιστών εναντίων των Εβραίων, τις αντιδράσεις των ίδιων και του ελληνικού λαού και τον αντίκτυπο που αυτές είχαν στην κοινωνία. Η έκθεση  απλωνόταν σε χώρο τριών αιθουσών.

 Η πρώτη περιελάμβανε φωτογραφίες που απεικόνιζαν την αντιμετώπιση των Εβραίων και τις άσχημες συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσαν. Ιδιαίτερη εντύπωση έκαναν στους μαθητές εικόνες όπως αυτή της έκδοσης ψεύτικων ταυτοτήτων για την προστασία των Εβραίων από τις ίδιες τις αστυνομικές αρχές και αυτή της αυτοθυσίας του δημάρχου και του επισκόπου στην Κέρκυρα. Σίγουρα πάντως σόκαραν οι φωτογραφίες που ΄μιλούσαν΄για τον εξευτελισμό των ανθρώπων αυτών, την καταδίωξή τους και την εκμετάλλευσή τους. Τα πρόσωπα γεμάτα θλίψη και παράπονο στιγματίζουν και κάνουν τον επισκέπτη να αναρωτηθεί πως μπορεί ο οποιοσδήποτε να είναι ικανός για τέτοια βαρβαρότητα. Σίγουρα μάθαμε πολλά από αυτήν την εμπειρία και ελπίζουμε να μας δοθούν παρόμοιες ευκαιρίες και στο μέλλον. (Στις δύο άλλες αίθουσες υπήρχε πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό από τις θηριωδίες των ναζί έντανι του ελληνικού λαού σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Σε αυτές θα αναφερθούμε στην επόμενη ανάρτησή μας.)

Με αφορμή την επίσκεψή μας η Αννα εγραψε ενα κείμενο με τις σκέψεις της:

"Είναι γνωστό βέβαια πως μια εικόνα κρύβει 1000 λέξεις. Το θέμα όμως είναι πως κάθε μια κρύβει και διαφορετικές λέξεις μέσα της. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και οι φωτογραφίες που αναπαριστούν τη φρικαλεότητα του ολοκαυτώματος των Εβραίων. Έχουν μέσα τους πόνο και θλίψη που λίγες φορές έχει ξανασυναντήσει η ανθρώπινη ιστορία. Γιατί πραγματικά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως οι άνθρωποι είναι ικανοί να δείξουν τέτοιο μίσος εναντίον των συνανθρώπων τους. Και αυτό διότι δεν ήταν μια απλή πράξη δολοφονίας αλλά μια ολόκληρη πλεκτάνη αποδυνάμωσης, εκμετάλλευσης και εξόντωσης του ‘εχθρού’.

Το πρώτο βήμα ήταν η στοχοποίηση τους που έξυπνα οδήγησε στην απομόνωσή τους από το κοινωνικό σύνολο. Οι άνθρωποι αισθάνονταν πως ήταν ανώτεροί τους και πλέον τους περιφρονούσαν. Τους έκαναν πέρα και πολύ λίγοι φίλοι τους έμειναν. Άρχισαν να μην αποτελούν πλέον ουσιαστικά μέλη του συνόλου. Ταυτόχρονα, η γελοιοποίηση μείωνε ακόμα περισσότερο το ηθικό και τις αντιστάσεις τους και τους έκανε αδύναμους να αντιδράσουν. Ο φόβος κυριαρχούσε τις ψυχές τους και αιχμαλώτιζε τις ζωές τους. Έτσι όταν τους δόθηκε η, ψεύτικη βέβαια, ελπίδα μετακίνησης για ένα καλύτερο μέλλον οι περισσότεροι την άδραξαν αμέσως χωρίς να υποψιαστούν το παραμικρό και προσυπογράφοντας με τον τρόπο αυτό την καταδίκη τους. Στο ταξίδι προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι συνθήκες διαβίωσης ήταν άθλιες ∙ ήταν όλοι ο ένας πάνω στον άλλο χωρίς επαρκή σίτιση και στάσεις για να καλύψουν τις βιολογικές τους ανάγκες. Ήταν απλώς ένα ατελείωτο ταξίδι, ένα μαρτύριο. Όμως αυτό που τους περίμενε στον προορισμό ήταν ακόμα χειρότερο από οτιδήποτε μπορούσαν να έχουν φανταστεί. Η μετακίνηση τελείωνε μέσα στο στρατόπεδο και χωρίς να δίνεται στους φυλακισμένους πια η μοναδική ευκαιρία να δραπετεύσουν. 

Εκεί δούλευαν ασταμάτητα χωρίς την παραμικρή ωφέλεια. Και όλα αυτά αφού πρώτα τους έπαιρναν τα πάντα: χρήματα, κοσμήματα, ρούχα, ακόμα και μαλλιά και νύχια. Τους εκμεταλλεύονταν στο έπακρο και όταν δεν μπορούσαν πλέον να τους προσφέρουν τίποτα τότε τελείωνε και το βασανιστήριο. Συγκεκριμένα, τους τοποθετούσαν όλους σε θαλάμους λέγοντάς τους πως πρόκειται να κάνουν μπάνιο ενώ στην πραγματικότητα με αέριο τους σκότωναν και τους έβαζαν σε φούρνους για να επωφεληθούν ακόμη μια τελευταία φορά από αυτούς κάνοντάς τους σαπούνι. Λίγοι γλύτωσαν από την κόλαση αυτή. Άλλοι βεβαίως έζησαν τη φρίκη του πολέμου κρυμμένοι και κατακυνηγημένοι και με την αίσθηση πως είναι ανίκανοι να κάνουν το οτιδήποτε για να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους.

Μέσα σε όλα αυτά υπήρχαν κάποιοι που με αυτοθυσία και ηρωισμό προστάτευσαν τους ανθρώπους αυτούς. Εκείνοι έδειξαν τον ανθρωπισμό που έλειπε σε όλους τους υπόλοιπους την περίοδο αυτή. Ήταν οι μόνοι άνθρωποι τότε. Γιατί αυτό που κάνει κάποιον ανθρώπινο ον δεν είναι η ικανότητά του να μιλάει αλλά η συμπόνια του για κάθε έναν που χρειάζεται τη βοήθειά του, οικείος ή μη. Και τότε οι άνθρωποι δεν ήταν πια άνθρωποι. Ήταν άβουλα κατευθυνόμενα όντα με ψυχρά συναισθήματα και άσβεστο μίσος που δεν πήγαζε από κάπου αλλά ήταν έμφυτο και δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τη δίψα τους για εκδίκηση. Έγιναν πιόνια, ψυχροί εκμεταλλευτές που ενεργούν με βάση μόνο το εγώ τους και τις ανάγκες του. Και αν υπάρχει κάτι που μας δίδαξε το μαύρο αυτό σημείο της ιστορίας είναι ότι ο άνθρωπος είναι ικανός να κάνει τα πάντα κάτω από τη σωστή πίεση. Γιατί δεν καταστράφηκε μόνο ένα έθνος αλλά και οι θύτες ήταν κατά ένα μέρος και θύματα ∙ αλλοτριώθηκε η ψυχή τους και χάθηκε η αγνότητά τους. Έχασαν τον εαυτό τους και καταδικάστηκαν και οι ίδιοι να ζήσουν για πάντα με τις συνέπειες των ενεργειών τους χωρίς καμία ευκαιρία να ξαναχτίσουν τη ζωή τους. Πολλοί από αυτούς χρησιμοποιήθηκαν ως ένα μέσο επίτευξης των προσδοκιών των ισχυρότερων τους, οι οποίοι τους τράβηξαν στην καταστροφή όταν έπεσαν και χάθηκαν οι ίδιοι.

Τέτοια περιστατικά δεν πρέπει ποτέ να λησμονηθούν αλλά να μείνουν χαραγμένα στη μνήμη των ανθρώπων, ιδιαίτερα των νέων, ώστε να αποφευχθούν παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον. Όλοι έχουμε υποχρέωση προς τα θύματα του ολοκαυτώματος αυτού: τις μητέρες που έχασαν τα παιδιά τους, τους ηλικιωμένους που είδαν όλη τους τη ζωή να μετατρέπεται σ στάχτη σε μια στιγμή, τα παιδιά που στερήθηκαν την αγνότητα και το μέλλον τους. Τις βασανισμένες ψυχές που πλήρωσαν λάθη άλλων. Τα μάτια που στιγματίζουν γεμάτα παράπονο όσους τα βλέπουν και τους κάνει να απογοητευτούν με τον κόσμο. Να θελήσουν να προστατεύσουν όσους τα χρειάζονται χωρίς διακρίσεις. Να φτιάξουν ένα καλύτερο κόσμο."             
Κείμενο της μαθήτριας Άννας Ρεκούτη
Φωτογραφίες: Καβακάκης Κωνσταντίνος, Μάνο Μαρία