ΚΥΝΟΣΑΡΓΕΣ, το αρχαίο γυμνάσιο

Το Κυνόσαργες ήταν ένα απ' τα τρια ονομαστά Γυμνάσια των Αθηνών που ιδρύθηκαν τον 6ο π.Χ αιώνα σε μικρή από την πόλη απόσταση. Τα άλλα δύο ήταν το Λύκειο και η Ακαδημία.
Το Κυνόσαργες ονομάστηκε έτσι λόγω της παράδοσης του άσπρου (<<άργος>>) σκυλιου που κατά τη διάρκεια θυσίας στον Ηρακλή άρπαξε τους μηρούς του ζώου. Μετά απ'αυτό, οι Αθηναίοι, ύστερα από χρησμό που είχαν πάρει απ'το Μαντείο των Δελφών, ίδρυσαν στο χώρο αυτο ένα ιερό προς τιμήν του Ηρακλή προκειμένου να εξιλεωθούν. Το ιερό αυτό ονομάστηκε Κυνόσαργες.

(Σύμφωνα με άλλη εκδοχή ο σκύλος καταδιωκόμενος έφτασε στο σημείο αυτό και εγκατέλειψε τους μηρούς του ζώου, άρα <<κυνός άργος>> είναι εκεί που σταμάτησε, βράδυνε ο σκύλος)

Όσον αφορά τη θέση του Γυμνασίου, κατά καιρούς υπήρξαν διάφορες εκδοχές σχετικά με αυτή (κάποιοι το τοποθετούσαν στις ανατολικές παρυφές του Λυκαβηττού ενώ άλλοι απέναντι από το Φιξ). Τα νεότερα όμως ευρήματα το τοποθέτησαν κατά μήκος του ποταμού Ιλισσού και δίπλα στον Άγιο Παντελεήμωνα, κοντά δηλαδή στη θέση που βρίσκεται σήμερα το σχολείο μας.

Στο παραπάνω τοπογραφικό διάγραμμα, φαίνεται η θέση του αρχαίου Γυμνασίου. Σύμφωνα με τον Ι.Τραυλό ο <<δρόμος>> πρέπει να αναζητηθεί κατα μήκος της σημερινής οδού Βουλιαγμένης (η αρχαία οδός που τότε οδηγούσε στο Σούνιο). Η θέση του Γυμνασίου φαίνεται να είναι μεταξύ του Α.Παντελεήμονα και του Αρδηττού (που τότε ήταν το χωριό Άγραι) και φυσικά κατά μήκος του Ιλισσού.
Στην περιοχή, έγιναν πολλές ανασκαφές από Άγγλους και Γερμανούς αρχαιολόγους και υπήρξαν ευρήματα που ταύτιστηκαν με το Γυμνάσιο του Κυνοσάργους. Αλλά, δεν υπήρξαν ολοκληρωμένες μελέτες ενώ αργότερα, η γρήγορη οικοδόμηση της περιοχής κάλυψε πολλά από τα ευρήματα. Ωστόσο, τα νεότερα χρόνια, στη δεκαετία του '60 βρέθηκαν κάποια στοιχεία κατά την ανέγερση πολυκατοικιών:

Αναπαράσταση ρωμαϊκού οικοδομήματος του Κυνοσάργους, στη θέση μεταξύ των οδών Διαμαντοπούλου, Περραιβού και Κοκκίνη.

Φωτογραφία από τα ευρήματα στο οικόπεδο επί της οδού Κοκκίνη.

Στο Γυμνάσιο του Κυνοσάργους φοιτούσαν νέοι που δεν ήταν και οι δύο γονείς τους γνήσιοι Αθηναίοι.Εκεί γυμναζόταν ο Θεμιστοκλής, γιατί η μητέρα του ήταν θρακικής ή καρικής καταγωγής. Λέγεται ότι ο Θεμιστοκλής έκανε πολλές προσπάθειες για να πείσει τους <<γνήσιους>> Αθηναίους νέους να έρθουν στο Κυνόσαργες κι έτσι να εξαλειφθεί αυτή η διάκριση.

Μέχρι εδώ, στο Ηράκλειο του Κυνοσάργους, είχε φτάσει ο αθηναϊκός στρατός μετά τη μάχη του Μαραθώνα και τους διέκριναν οι Πέρσες από τα ανοιχτά του παλαιού Φαλήρου από όπου οι νοτιοανατολικοί του Ολυμπιείου λόφοι είναι ορατοί.

Εξάλλου, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, κοντά στο Κυνόσαργες, στην αριστερή όχθη του Ιλισσού, είχε ταφεί ο ρήτορας Ισοκράτης.

Τέλος, στο αρχαίο Κυνόσαργες δίδασκε ο φιλόσοφος Αντισθένης τo oποίος εκεί ιδρυσε την περίφημη φιλοσοφική σχολή των Κυνικών από το όνομα του γυμνασίου.

Πηγές:"Το Γυμνάσιο του Κυνοσάργους" Ι.Τραυλός ,στά"Αρχαιολογικά ανάλεκτα εξ Αθηνών" Τεύχος 1 ,1970

"Μνημειακή Τοπογραφία της Αρχαίας Αθήνας" Αντώνης Μαστραπάς, εκδόσεις Καρδαμίτσα

Εγκυκλοπαίδεια "Ηλιος"

Σχολικό βιβλίο Αρχαίων Α Λυκείου

Δήμητρα Καραισά